ඉච්ඡ, අනිච්ඡ, නිච්ච, අනිච්ච, අච්ච, අච්චි, අච්ඡ, ජච්ච, කච්ඡ, අකච්ඡ, කච්චි, කිච්ඡ, කිච්ච, අකිච්ච, කුච්ඡි, තච්ඡ, තුච්ඡ, තෙකිච්ඡ, අතෙකිච්ච, ගච්ඡ, මච්ඡ, මච්ච, අමච්ච, මච්චු, අමච්චු, මිච්ඡා, මුච්ඡ, පච්ච, පුච්ඡ, පෙච්ච, නච්ච, ලච්ඡ, වච්ච, වච්ඡ, සච්ච, අසච්ච...
බුද්ධ දේසනාව කියවෙන පාලි භාෂාවේ වචන අතරින් "ච" යන්න සහ මහප්‍රාණ ච යන්න වන "ඡ" යන්න / ච්ච / ච්ඡ / ලෙස අගට යෙදෙන වචන රාශියක් ඇත. මේ සියලු වචන බුද්ධ දේසනාවේ ඉතාමත් පැහැදිලි හා නිශ්චිත විවිධ අරුත් වලට යෙදේ.
1. "ඉච්ඡ" යනු ඉච්ඡාව හෙවත් කැමැත්ත /ඕනකම යන තේරුමයි. උදාහරණ ලෙස "පාපිච්ඡා" යනු පාප+ඉච්ඡා = පාපයට කැමත්තයි. අප්පිච්ඡතා යනු අප්ප+ඉච්ඡතා = අල්පයකට කැමතිවීම හෙවත් අල්පේච්ඡ බවයි. මහිච්ඡතා යනු මහා+ඉච්ඡතා = මහා පරිමාණයෙන් ලැබීමට කැමති බවයි.
2. "ඉච්ඡ" යන්නෙහි මුලට අ යන්න යෙදීමෙන් අ+ඉච්ඡ = "අනිච්ඡ" ලෙස කියවෙන්නේ එහි විරුද්ධාර්ථය වන /අකමැති/ නුවමනා යන තේරුමයි. උදාහරණ ලෙස "අනිච්ඡමානො" යනු අකමැත්තෙන් යන තේරුමයි. "අනිච්ඡො හොති නිබ්බුතො" යනු කැමැත්ත / ඕනකම නැති බව නිවන වන බවයි.
3. "නිච්ච" යනු නිත්‍ය, ස්ථිර, වෙනස් නොවෙන, නිතරම එක විදිහට තියන, යන තේරුමයි. උදාහරණ ලෙස "නිච්චං ඛමති දුබ්බලො" යනු දුබලයා නිතරම ඉවසන බවයි. "නිච්චං කායගතා සති" යනු නිතරම කායගතා සතියෙන් සිටීමයි. "නිච්චං දළ්හ පරක්කමා" යනු නිතරම ස්ථිරව දැඩි පරාක්‍රමයෙන් යුක්ත බවයි.
"අභිවාදනසීලිස්ස, නිච්චං වුඩ්ඪාපචායිනො" යනු නිතරම වැඩිහිටියන්ට වන්දනාමාන කරන්නා යන තේරුමයි. "නිච්චං කායෙන සංවුතා" යනු නිතරම කය සංවර වීමයි.
4. නිච්ච යන්නෙහි මුලට අ යන්න යෙදීමෙන් "අනිච්ච" ලෙස එහි විරුද්ධාර්ථය වන, අනිත්‍ය, අස්ථිර, වෙනස් වෙන, නිතරම එක විදිහට නොතියන යන තේරුම ලැබේ. උදාහරණ ලෙස "ලොකෙ අනිච්චතං ඤත්වා" යනු ලෝකේ අනිත්‍ය/ වෙනස් වෙන බව දැනගෙන යන අරුතයි. "අනිච්චතං පත්තො" යනු අනිත්‍ය බවට පත්විය යන්නයි.
"කතමං තං රූපං රූපස්ස අනිච්චතා? යො රූපස්ස ඛයො වයො භෙදො පරිභෙදො අනිච්චතා අන්තරධානං – ඉදං තං රූපං රූපස්ස අනිච්චතා." = (රූපයේ අනිත්‍යතාවය යනු කුමකද? රූපයේ ක්ෂයවීම, වැයවීම, බිඳීයාම, සම්පූර්ණයෙන් බිඳීම, අතුරුදන් වීම, අනිත්‍යතාවයි.)
මෙම නිච්ච හා අනිච්ච යන වචන දෙක ඉතාමත් පැහැදිලිව ස්ථිර හා අස්ථිර යන අරුත් වලින් බුද්ධ දේසනා වල බහුලව යෙදී ඇත.
5. "අච්ච--" = අති, පසුව, ඉක්මවා. සිදුවී අවසන් වුන වරද අච්චය ලෙස හැඳින්වේ. (අච්චයං = පසු ගිය වැරදි. අච්චාසන්න = අති ආසන්න හෙවත් ඉතා ලඟ. අච්චගා = පසු කලා. අච්චේන්ති කාලා= කාලය ගෙවී යයි.)
6. "අච්චි" = ගිනි/පහන් දැල්ල.
7. "අච්ඡ" = පිරිසිදු, ලස්සන. අච්ඡං පත්තං= ලස්සන පාත්‍රය.
8. "ජච්ච"= ජාතිය. (න ජච්චා හොති බ්‍රාහ්මණො= ජාතියෙන් බ්‍රාහ්මණයෙක් නොවෙි.)
9. "කච්ඡ" = කතාව, කිහිල්ල, කැසපට, (කච්ඡො = කතා කලයුතු) සාකච්ඡා(ස+කච්ඡා) = කතා කිරීම.
10. "අකච්ඡ"= කතාවට නුසුදුසු.
11. "කච්චි" = කොහොමද?
12. "කිච්ඡ" = අමාරු
(කිච්ඡො මනුස්සපටිලාභො = මනුස්සත්වය ලැබීම අමාරුයි. කිච්ඡකාලෙ= අමාරු කාලයේ)
විචිකිච්ඡා = විචාරණයට අමාරු බව.
14 . "කිච්ච" = කටයුත්ත, (කතකිච්චො= කටයුතු කරන ලද, අප්පකිච්චො= කටයුතු අල්ප බව. කිච්චකරණීයානි= කලයුතු කටයුතු. පුරිසකිච්ච= පුරුෂ කෘත්‍ය.)
14. "අකිච්ච" = අකටයුත්ත. (අකිච්චං කරොති = අකටයුතු කරයි.)
15. "කුච්ඡි" = බඩ, උදරය, කුස.
16. "තච්ඡ"= ඇත්ත, සැසීම. (තච්ඡං අත්ථසංහිතං= ඇත්ත සහ අර්ථවත්, වාසීහි තච්ඡන්ති= වෑයෙන් සසියි.)
17. "තුච්ඡ" = හිස්
18. "තෙකිච්ඡ"= පිලියම් කරන.
19. "අතෙකිච්ච"= පිලියම් කල නොහැකි.
20. "ගච්ඡ" = යන්න, ගස. (ඡන්දාගතිං ගච්ඡන්තො= ඡන්දයෙන් අගතියට යන, ගච්ඡං චලන්තං= වලනය වෙන ගසක්, ගච්ඡා පුප්ඵිතා= මල් පිපුන ගස්.)
21. "මච්ඡ"= මාලු. (මහන්තං මච්ඡං= ලොකු මාලුවෙක්.)
22. "මච්ච"= මිනිස්. (කිච්ඡං මච්චාන ජීවිතං= මනුස්ස ජීවිතය අමාරුයි. ) එවං මච්චාන ජීවිතං=මනුස්ස ජීවිතය එහෙමයි.)
23. "අමච්ච"= ඇමති, සහායක, මහතා.
24. "මච්චු"= මාරයා, මරණය. (පමාදො මච්චුනො පදං= වල්මත්වීම මාරයාගේ පදයයි. සබ්බෙ භායන්ති මච්චුනො= හැමෝම මරණයට බයයි. මච්චුනො ආමිසං= මාරයාගේ ඇම.)
24. "අමච්චු"= මාරයාට හෝ මරණයට ගොදුරු නොවන.
26. "මිච්ඡා" = මිත්‍යා, මුලාවූ, වැරදි,
27. "මුච්ඡා" = සිහිනැති
28. "පච්චා/පච්ඡා"= පසුව. (පච්ඡා තපති දුක්කටං = වැරදි කර පසුව තැවේ. පච්චාගච්ඡතං = පසුපසින් යනවිට.)
29. "පුච්ඡ" = ප්‍රශ්න කිරීම
20. "පෙච්ච"= පරලොව
31. "නච්ච"= නැටීම. නච්චගීතවාදිත = නැටුම් ගැයුම් වැයුම්
32."ලච්ඡ"= ලැබීම. (ලච්ඡති ආරම්මණං= අරමුණක් ලබයි.)
33. "වච්ච"= වර්චස්, මලපහ. (වච්චකුටි= වැසිකිලිය)
34. "වච්ඡ"= වස්සා
35. "සච්ච" = සත්‍ය
36. "අසච්ච"= අසත්‍ය
ඉච්ඡ-අනිච්ඡ, නිච්ච-අනිච්ච, කච්ඡ-අකච්ඡ, කිච්ච/අකිච්ච, තෙකිච්ඡ-අතෙකිච්ච, මච්චු-අමච්චු, සච්ච-අසච්ච... යනාදී වචන වල මුලට අයන්න යෙදීමෙන් මුල් වචනෙ විරුද්ධාර්ථය ලැබේ.
ඉච්ඡ(කැමති) යන්නෙහි විරුද්ධ පදය වන අනිච්ඡ(අකමැති) යන්න බුද්ධ දේසනාවේ තැන් කිහිපයක පමනක් ඇති වචනයකි. එම නිසා අනිච්ඡ(අකමැති) යන වචනය නොදත් අය ඉච්ඡ(කමැති) යන්නෙහි විරුද්ධාර්ථය "අනිච්ච"(අනිත්‍ය) ලෙස වරදවාගෙන ඇත. නමුත් "අනිච්ච" යන වචනය හැදෙන්නේ "නිච්ච" (නිත්‍ය) යන වචනයේ මුලට අ යන්න යොදා "අ+නිච්ච" = "අනිච්ච" ලෙස "නිච්ච"යන්නෙහි විරුද්ධාර්ථය කීමටයි. "නිච්ච/අනිච්ච" (නිත්‍ය/අනිත්‍ය) ලෙස එකිනෙකට විරුද්ධාර්ථ ඇති සරල පැහැදිලි වචන දෙකක් පාලි/සිංහල බාසා දෙකේම තිබේ. එම නිසා "ඉච්ඡ" (කමැති) යන වචනය සහ "අනිච්ච" (අනිත්‍ය) යන වචනය අතර විරුද්ධාර්ථ සම්බන්ධයක් නැත. "යම්පි ඉච්ඡං න ලභති, තම්පි දුක්ඛං" හෙවත් "ඉෂ්ට දේ නොලැබීමත් දුකක්" යනුවෙන් "ඉෂ්ට දේ නොලැබීම" දුක ඇතිවීමට එක්තරා හේතුවක් ලෙස දුක්ඛ සත්‍යයේ දේසනා කර ඇත. පාලියෙන් "ඉට්ඨ"(ඉෂ්ට) සහ "අනිට්ඨ"(අනිෂ්ට) ලෙසත් කැමති/අකමැති බව කියවෙන අතර "ඡන්ද" යන වචනයෙන්ද කැමැති බව කියවේ.
මෙහිදී "ඉච්ඡාව" හෝ "ඡන්දය" සියලු දුකට මුල් වන බවද සත්‍යය. "ඡන්දො හි මූලං දුක්ඛස්ස" යනුවෙන් දුකට මුල ඡන්දය බව (භද්‍රක සූත්‍රයේ) දේසනා කර ඇත. "අනිච්ඡො හොති නිබ්බුතො" යනුවෙන් ඉච්ඡාව නැති බවට පත්වීම නිවන බව (නාලක සූත්‍රයේ) දේසනා කර ඇත. නමුත් "ඉච්ඡාව/ඡන්දය" සියලු දුකට මුල් වන්නේ "ඉච්ඡාව/ඡන්දය" හෙවත් කැමැත්ත ඇතිවන දේවල් අනිත්‍ය නිසාය. මෙහිදී කැමැත්තත් අනිත්‍ය දෙයකි. කැමැත්ත සහ කැමති වන දේවල් නිත්‍යව ස්ථිරව වෙනස් නොවී නිතරම එක විදිහට තියන දේවල් වුනා නම් ඒ කැමැත්ත දුකට මුල් වන්නේ නැත. ඒ අනුව කැමැත්ත ඇතිවීමටත් කලින් දුකට මූලික හේතුව වන්නේ "අනිච්ච" ලක්ෂණය හෙවත් ලෝකයේ අනිත්‍ය, අස්ථිර, වෙනස් වෙන, නිතරම එක විදිහට නොපවතින ස්වභාවයයි.෴
2. "ඉච්ඡ" යන්නෙහි මුලට අ යන්න යෙදීමෙන් අ+ඉච්ඡ = "අනිච්ඡ" ලෙස කියවෙන්නේ එහි විරුද්ධාර්ථය වන /අකමැති/ නුවමනා යන තේරුමයි. උදාහරණ ලෙස "අනිච්ඡමානො" යනු අකමැත්තෙන් යන තේරුමයි. "අනිච්ඡො හොති නිබ්බුතො" යනු කැමැත්ත / ඕනකම නැති බව නිවන වන බවයි.
3. "නිච්ච" යනු නිත්‍ය, ස්ථිර, වෙනස් නොවෙන, නිතරම එක විදිහට තියන, යන තේරුමයි. උදාහරණ ලෙස "නිච්චං ඛමති දුබ්බලො" යනු දුබලයා නිතරම ඉවසන බවයි. "නිච්චං කායගතා සති" යනු නිතරම කායගතා සතියෙන් සිටීමයි. "නිච්චං දළ්හ පරක්කමා" යනු නිතරම ස්ථිරව දැඩි පරාක්‍රමයෙන් යුක්ත බවයි.
"අභිවාදනසීලිස්ස, නිච්චං වුඩ්ඪාපචායිනො" යනු නිතරම වැඩිහිටියන්ට වන්දනාමාන කරන්නා යන තේරුමයි. "නිච්චං කායෙන සංවුතා" යනු නිතරම කය සංවර වීමයි.
4. නිච්ච යන්නෙහි මුලට අ යන්න යෙදීමෙන් "අනිච්ච" ලෙස එහි විරුද්ධාර්ථය වන, අනිත්‍ය, අස්ථිර, වෙනස් වෙන, නිතරම එක විදිහට නොතියන යන තේරුම ලැබේ. උදාහරණ ලෙස "ලොකෙ අනිච්චතං ඤත්වා" යනු ලෝකේ අනිත්‍ය/ වෙනස් වෙන බව දැනගෙන යන අරුතයි. "අනිච්චතං පත්තො" යනු අනිත්‍ය බවට පත්විය යන්නයි.
"කතමං තං රූපං රූපස්ස අනිච්චතා? යො රූපස්ස ඛයො වයො භෙදො පරිභෙදො අනිච්චතා අන්තරධානං – ඉදං තං රූපං රූපස්ස අනිච්චතා." = (රූපයේ අනිත්‍යතාවය යනු කුමකද? රූපයේ ක්ෂයවීම, වැයවීම, බිඳීයාම, සම්පූර්ණයෙන් බිඳීම, අතුරුදන් වීම, අනිත්‍යතාවයි.)
මෙම නිච්ච හා අනිච්ච යන වචන දෙක ඉතාමත් පැහැදිලිව ස්ථිර හා අස්ථිර යන අරුත් වලින් බුද්ධ දේසනා වල බහුලව යෙදී ඇත.
5. "අච්ච--" = අති, පසුව, ඉක්මවා. සිදුවී අවසන් වුන වරද අච්චය ලෙස හැඳින්වේ. (අච්චයං = පසු ගිය වැරදි. අච්චාසන්න = අති ආසන්න හෙවත් ඉතා ලඟ. අච්චගා = පසු කලා. අච්චේන්ති කාලා= කාලය ගෙවී යයි.)
6. "අච්චි" = ගිනි/පහන් දැල්ල.
7. "අච්ඡ" = පිරිසිදු, ලස්සන. අච්ඡං පත්තං= ලස්සන පාත්‍රය.
8. "ජච්ච"= ජාතිය. (න ජච්චා හොති බ්‍රාහ්මණො= ජාතියෙන් බ්‍රාහ්මණයෙක් නොවෙි.)
9. "කච්ඡ" = කතාව, කිහිල්ල, කැසපට, (කච්ඡො = කතා කලයුතු) සාකච්ඡා(ස+කච්ඡා) = කතා කිරීම.
10. "අකච්ඡ"= කතාවට නුසුදුසු.
11. "කච්චි" = කොහොමද?
12. "කිච්ඡ" = අමාරු
(කිච්ඡො මනුස්සපටිලාභො = මනුස්සත්වය ලැබීම අමාරුයි. කිච්ඡකාලෙ= අමාරු කාලයේ)
විචිකිච්ඡා = විචාරණයට අමාරු බව.
14 . "කිච්ච" = කටයුත්ත, (කතකිච්චො= කටයුතු කරන ලද, අප්පකිච්චො= කටයුතු අල්ප බව. කිච්චකරණීයානි= කලයුතු කටයුතු. පුරිසකිච්ච= පුරුෂ කෘත්‍ය.)
14. "අකිච්ච" = අකටයුත්ත. (අකිච්චං කරොති = අකටයුතු කරයි.)
15. "කුච්ඡි" = බඩ, උදරය, කුස.
16. "තච්ඡ"= ඇත්ත, සැසීම. (තච්ඡං අත්ථසංහිතං= ඇත්ත සහ අර්ථවත්, වාසීහි තච්ඡන්ති= වෑයෙන් සසියි.)
17. "තුච්ඡ" = හිස්
18. "තෙකිච්ඡ"= පිලියම් කරන.
19. "අතෙකිච්ච"= පිලියම් කල නොහැකි.
20. "ගච්ඡ" = යන්න, ගස. (ඡන්දාගතිං ගච්ඡන්තො= ඡන්දයෙන් අගතියට යන, ගච්ඡං චලන්තං= වලනය වෙන ගසක්, ගච්ඡා පුප්ඵිතා= මල් පිපුන ගස්.)
21. "මච්ඡ"= මාලු. (මහන්තං මච්ඡං= ලොකු මාලුවෙක්.)
22. "මච්ච"= මිනිස්. (කිච්ඡං මච්චාන ජීවිතං= මනුස්ස ජීවිතය අමාරුයි. ) එවං මච්චාන ජීවිතං=මනුස්ස ජීවිතය එහෙමයි.)
23. "අමච්ච"= ඇමති, සහායක, මහතා.
24. "මච්චු"= මාරයා, මරණය. (පමාදො මච්චුනො පදං= වල්මත්වීම මාරයාගේ පදයයි. සබ්බෙ භායන්ති මච්චුනො= හැමෝම මරණයට බයයි. මච්චුනො ආමිසං= මාරයාගේ ඇම.)
24. "අමච්චු"= මාරයාට හෝ මරණයට ගොදුරු නොවන.
26. "මිච්ඡා" = මිත්‍යා, මුලාවූ, වැරදි,
27. "මුච්ඡා" = සිහිනැති
28. "පච්චා/පච්ඡා"= පසුව. (පච්ඡා තපති දුක්කටං = වැරදි කර පසුව තැවේ. පච්චාගච්ඡතං = පසුපසින් යනවිට.)
29. "පුච්ඡ" = ප්‍රශ්න කිරීම
20. "පෙච්ච"= පරලොව
31. "නච්ච"= නැටීම. නච්චගීතවාදිත = නැටුම් ගැයුම් වැයුම්
32."ලච්ඡ"= ලැබීම. (ලච්ඡති ආරම්මණං= අරමුණක් ලබයි.)
33. "වච්ච"= වර්චස්, මලපහ. (වච්චකුටි= වැසිකිලිය)
34. "වච්ඡ"= වස්සා
35. "සච්ච" = සත්‍ය
36. "අසච්ච"= අසත්‍ය
ඉච්ඡ-අනිච්ඡ, නිච්ච-අනිච්ච, කච්ඡ-අකච්ඡ, කිච්ච/අකිච්ච, තෙකිච්ඡ-අතෙකිච්ච, මච්චු-අමච්චු, සච්ච-අසච්ච... යනාදී වචන වල මුලට අයන්න යෙදීමෙන් මුල් වචනෙ විරුද්ධාර්ථය ලැබේ.
ඉච්ඡ(කැමති) යන්නෙහි විරුද්ධ පදය වන අනිච්ඡ(අකමැති) යන්න බුද්ධ දේසනාවේ තැන් කිහිපයක පමනක් ඇති වචනයකි. එම නිසා අනිච්ඡ(අකමැති) යන වචනය නොදත් අය ඉච්ඡ(කමැති) යන්නෙහි විරුද්ධාර්ථය "අනිච්ච"(අනිත්‍ය) ලෙස වරදවාගෙන ඇත. නමුත් "අනිච්ච" යන වචනය හැදෙන්නේ "නිච්ච" (නිත්‍ය) යන වචනයේ මුලට අ යන්න යොදා "අ+නිච්ච" = "අනිච්ච" ලෙස "නිච්ච"යන්නෙහි විරුද්ධාර්ථය කීමටයි. "නිච්ච/අනිච්ච" (නිත්‍ය/අනිත්‍ය) ලෙස එකිනෙකට විරුද්ධාර්ථ ඇති සරල පැහැදිලි වචන දෙකක් පාලි/සිංහල බාසා දෙකේම තිබේ. එම නිසා "ඉච්ඡ" (කමැති) යන වචනය සහ "අනිච්ච" (අනිත්‍ය) යන වචනය අතර විරුද්ධාර්ථ සම්බන්ධයක් නැත. "යම්පි ඉච්ඡං න ලභති, තම්පි දුක්ඛං" හෙවත් "ඉෂ්ට දේ නොලැබීමත් දුකක්" යනුවෙන් "ඉෂ්ට දේ නොලැබීම" දුක ඇතිවීමට එක්තරා හේතුවක් ලෙස දුක්ඛ සත්‍යයේ දේසනා කර ඇත. පාලියෙන් "ඉට්ඨ"(ඉෂ්ට) සහ "අනිට්ඨ"(අනිෂ්ට) ලෙසත් කැමති/අකමැති බව කියවෙන අතර "ඡන්ද" යන වචනයෙන්ද කැමැති බව කියවේ.
මෙහිදී "ඉච්ඡාව" හෝ "ඡන්දය" සියලු දුකට මුල් වන බවද සත්‍යය. "ඡන්දො හි මූලං දුක්ඛස්ස" යනුවෙන් දුකට මුල ඡන්දය බව (භද්‍රක සූත්‍රයේ) දේසනා කර ඇත. "අනිච්ඡො හොති නිබ්බුතො" යනුවෙන් ඉච්ඡාව නැති බවට පත්වීම නිවන බව (නාලක සූත්‍රයේ) දේසනා කර ඇත. නමුත් "ඉච්ඡාව/ඡන්දය" සියලු දුකට මුල් වන්නේ "ඉච්ඡාව/ඡන්දය" හෙවත් කැමැත්ත ඇතිවන දේවල් අනිත්‍ය නිසාය. මෙහිදී කැමැත්තත් අනිත්‍ය දෙයකි. කැමැත්ත සහ කැමති වන දේවල් නිත්‍යව ස්ථිරව වෙනස් නොවී නිතරම එක විදිහට තියන දේවල් වුනා නම් ඒ කැමැත්ත දුකට මුල් වන්නේ නැත. ඒ අනුව කැමැත්ත ඇතිවීමටත් කලින් දුකට මූලික හේතුව වන්නේ "අනිච්ච" ලක්ෂණය හෙවත් ලෝකයේ අනිත්‍ය, අස්ථිර, වෙනස් වෙන, නිතරම එක විදිහට නොපවතින ස්වභාවයයි.෴
